Hierbij de uitnodiging van twee herhalingen van het symposium Overdracht van trauma.

Het zijn, wegens het erkende grote belang, twee herhalingen van het symposium dat op 14 mei 2025 in Bronbeek werd gehouden. Daar was ik bij. Ik vond het zeer de moeite waard en het heeft mij veel inzichten gebracht.
Een van de inzichten is dat, ondanks dat ik altijd dacht niets met ‘tweedehands oorlogstrauma’ van doen te willen hebben, het overduidelijk is geworden dat overdracht onvermijdelijk is.

Achteraf nogal naïef gedacht. Er is altijd impact van trauma’s van ouders op hun kinderen. Of je er nu mee te maken wil hebben of niet. Angst en stress kunnen zeker doorwerken in volgende generaties, daar is niets ‘tweedehands‘ aan.
Het gaat niet alleen om oorlogstrauma’s, ook bij andere trauma’s werkt het op die manier. In wezen maakten de voordrachten mij duidelijk dat intergenerationele overdracht eigenlijk heel gewoon is. Iedereen heeft ermee te maken. De een zal er meer dan de ander onder gebukt gaan, hangt ook weer van zoveel andere dingen af.

Dit symposium is vooral toegespitst op de overdracht van opgelopen trauma’s uit de gezamenlijke geschiedenis van Indonesië en Nederland, met name op de gevolgen van de strijd tussen beide landen om de onafhankelijkheid van Indonesië op volgende generaties.

Nu ik eenmaal heb geaccepteerd dat overdracht onvermijdelijk is, het is er en je kunt er niets aan doen, helpt het om onder ogen te leren zien welke invloeden – bijvoorbeeld op karakter en ontwikkeling -gerelateerd (kunnen) zijn aan hoe je bent geworden wie je bent. Grote woorden, maar het werkt verhelderend en dat effect zal nog lang nawerken verwacht ik. Inzicht helpt om op een andere manier tegen de impact aan te kijken en er zelfs anders mee om te leren gaan.

De opluchting zit er vooral ook in dat het ‘gewoon’ is, je kunt overdracht niet wegdenken of weigeren. De invloed is onontkoombaar. Dit besef maakt dat het minder op mij – als een taboe, of als een zware last – drukt dan eerder.
Dat er ook veel humor en lucht in enkele voordrachten zat, heeft zeker aan het gevoel van opluchting bijgedragen.

Ik realiseer mij goed dat het hoe dan ook nogal heftige en beladen materie is. En ook dat niet iedereen er op die manier mee belast is of er mee bezig wil of kan zijn. Dat hoeft ook niet.
Voor wie het van belang kan zijn, ik wil je de informatie niet onthouden, ik kan deelname alleen maar van harte aanraden.

overzeese letters

zoveel vellen dundoorschijnend vol klein geschreven schuinschrift
schrijf je over alles wat je liefhebt, alles wat je ziet, al wat je denkt,
alles wat je weet, wat je beweegt, wat je doet en laat, je twijfels
alles wat je voelt, gelooft, vreest en hoopt, alles waar je voor strijdt

van binnen en buiten, ver weg in de groene guerrilla van smaragd
komt na jaren thuis en al je zinnen, al je woorden,
alles wat je wilde wie je was raakt langzaam los
eindeloos verloren in dagen en jaren raak jij kwijt

ik droom en zie je als grote trotse vogel je snavel wijd gesperd
vastgepind in de aarde monddood overdekt met zware letters
jij roept lees ze en ik pel ze een voor een
al je zinnen na al die jaren een voor een al je dagen

gestaag stijg je eindelijk licht en statig op
slaat met grote sterke vleugels lange slagen
machtig gedragen golven tijd terug
naar wie jij echt was en wilde zijn

_{Hilma Bruinsma, mei 2025
gebaseerd op het  gedicht Taboe in het theemeubel, de eerste versie uit 2017 in blog 68}

Laatste boekpresentatie ODGOI en Klaas

De presentatie van de laatste twee boeken van het onderzoeksprogramma ODGOI was 3 oktober 2023. Onderaan staat de laatste nieuwsbrief met de link naar de presentatie.

3 Oktober was ik bij de boekpresentatie. Vooraf bij het inlopen begroetten Azarja Harmanny en ik elkaar. Hij droeg aan de bijeenkomst bij met een korte presentatie van Grof geschut, waar hij in april 2023 op promoveerde. Zie ook blog 121: Azarja Harmanny is gepromoveerd

Hij zei ‘ik moet je wel even waarschuwen, tijdens mijn praatje noem ik en laat ik op mijn powerpoint ook een citaat uit jouw vaders brieven zien, dan weet je er vast van’.

Het was goed dat ik het vooraf wist. Het maakte toch al indruk op me om daar aanwezig te zijn tussen de kopstukken van ODGOI, met mijn bescheiden aandeel in het grote geheel, toch daar met recht aanwezig. Dat Klaas tijdens de presentatie in beeld zou komen had ik niet voorzien. Ik was beduusd en vereerd.

Tasten in het duister, Rémy Limpach en Klaas

Bij tijd van schrijven van deze blog lees ik Tasten in het duister van Rémy Limpach over de inlichtingenstrijd. Het boek geeft een diep inzicht in wat zich op dit vlak daar heeft afgespeeld, het overstijgt iedere mogelijke verbeelding vooraf. In de zin dat het altijd nog erger kan zijn.

Ik raak steeds meer overtuigd van het grote belang om tot in zoveel detail, zoveel nuances, zoveel verschillende aspecten kennis te vergaren en naar buiten te brengen. De kennis in het kielzog van ODGOI verzameld, gaat natuurlijk specifiek over deze periode, over deze oorlog.

De principes van geweld, zo helder uitgelicht, gelden echter waarschijnlijk voor alle oorlogen en oorlogssituaties, van vroeger, van nu, van in de toekomst.

Niets gruwelijks is de mens vreemd zo blijkt. Inzicht in de mechanieken kan alleen maar ten goede komen. Het liefst zo snel mogelijk. Hier in ons land voor wie er vanuit die tijd mee te maken heeft.

Het liefst ook als aanzet tot onderzoek vanaf het begin op de plaatsen waar het in de huidige wereldwijde omstandigheden speelt.

Uiteindelijk wereldwijd diepschaamrood

Misschien dat uiteindelijk een diep schaamrood zich over de mensheid uitspreidt. Dat er een eind komt aan het automatisme jij dit dan ik dat, mijn oog dan twee van jou, jullie veel en wij nog meer, mijn rechten overstijgen de jouwe enz. enz.
Ach naïef wellicht, wel een mooie gedachte, wie weet ooit.

Uitweg van eindeloos diep zwijgen, het monster in de bek kijken

In ieder geval is het omgekeerde zeker waar. Het eindeloze zwijgen verbergt gruwelijkheden die het daglicht niet velen. Maar in verborgenheid leidt de ellende een heel eigen leven, dat te pas en te onpas de kop opsteekt en alle kanten op ettert.

Met openheid en kennis kan de mens het euvel recht aanzien, het monster van geweld in de bek kijken en zich er toe verhouden.

Klaas en zijn brieven als belangrijke bron, ook bij Rémy Limpach

Hoe dan ook, toen ik de inleiding van Tasten in het duister opsloeg en las dat o.a. ‘brievencollecties als Taboe in het theemeubel [….] eveneens belangrijk bronnenmateriaal vormt’ was ik overrompeld.

Verderop in het boek wordt uit Klaas z’n brieven geciteerd. Hij was er en schreef en schreef, wat een bijzondere ervaring dat hij op deze manier zo in die werkelijkheid van toen, nu op meerdere plekken bij de ontrafeling aanwezig is.

Door de boeken van ODGOI zie ik steeds beter waar hij in verzeild raakte, zie ik steeds beter hoe hij zich daar stand moest houden en hield. Hoe hij onderdeel was van wat zich daar afspeelde, zo letterlijk.

Hoe hij Janke alles schreef. Nu ik zoveel meer lees, twijfel ik dan aan ‘alles’? Nee, alles wat voor hem alles was, op zijn geweten drukte, wat zij dus moest weten, was alles en schreef hij.

Wel of niet de onderste steen boven?

De waarschuwing om niet de onderste steen boven te willen halen zoals een bekende van Klaas, tijdens de 2-6 RVA reünie in 2010 met klem, charmant maar tegelijk met zeer ernstige klem, suggereerde.

Hij drukte het op mijn hart, ik begrijp het nu meer dan ooit. Ik legde het naast mij neer, geen moment overwogen om de steen daar te laten. Klaas en allen in zijn situatie daar, onder die steen te laten.

Terugkijken: boekpresentaties ‘Geweld en verantwoording’ op 3 oktober   Op 3 oktober werden in het Trippenhuis in Amsterdam twee nieuwe titels gepresenteerd uit het onderzoeksprogramma Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945 – 1950.  Talen van geweld. Stilte, informatie en misleiding in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, 1945-1949 – Remco Raben, Peter Romijn (Amsterdam University Press) Tasten in het duister. Inlichtingenstrijd tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, 1945 – 1949 – Rémy Limpach (Amsterdam University Press)  Daarnaast werd er stilgestaan bij de publicatie van Azarja Harmanny: Grof Geschut. Artillerie en luchtstrijdkrachten in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, 1945-1949 (Amsterdam University Press).  Afgelopen april promoveerde Harmanny aan de Universiteit Utrecht op dit onderzoek, dat onderdeel uitmaakt van het onderzoeksprogramma. Terugkijken De presentatie was via een livestream te volgen. Die is terug te kijken, inclusief Engelse ondertitels.  Vragen Heeft u na het kijken van de livestream vragen over het onderzoek of de boeken? Dan kunt u deze stellen door te mailen naar info@ind40-45.nl.       Indonesische en Nederlandse auteurs presenteerden de Indonesische uitgaves van Over de grens en Revolutionary worlds in Indonesië   Van 18 tot 30 september 2023 heeft een team van Indonesische en Nederlandse auteurs de Indonesische uitgaves van Over de Grens (Melewati Batas) en Revolutionary Worlds (Dunia Revolusi) gepresenteerd op verschillende universiteiten in Indonesië. De tournee was georganiseerd door uitgeverij Yayasan Pustaka Obor Indonesia. Lees het hele verslag hier terug.        Laatste nieuwsbrief    Met de presentatie van de laatste boeken op 3 oktober is het onderzoeksprogramma afgerond. Daarom zult u geen nieuwsbrieven meer ontvangen. Het adressenbestand van deze nieuwsbrief wordt niet opgeslagen en uw gegevens zullen niet worden bewaard.  Wilt u op de hoogte blijven van ander historisch onderzoek? Abbonneer u dan via deze link op de nieuwsbrief van het NIOD.