Bijna vanaf het moment dat mijn vader in october 1946 in Indië aankwam, is hij bezig met het samenstellen van een pakket dat hij naar mijn moeder wil sturen. Zowel in Indië als in Nederland heerst naoorlogse schaarste. Mijn moeder schrijft in de brieven aan mijn vader, in de tijd toen hij in militaire training in Engeland zat, hoe moeilijk het is om bijvoorbeeld de babyspulletjes bij elkaar te scharrelen. Ze maakt heel veel zelf maar dan is het nog moeilijk om aan breigaren of aan stof voor lakentjes te komen.

In alle brieven die mijn vader haar schrijft vanuit Indië, komt het maximaal benutten van spullen naar voren. Mijn vader is op een gegeven ogenblik zelfs bezig om een korte broek te naaien, met de hand, van de afgeknipte pijpen van een lange tropenbroek. Zijn oude korte broek, die vol met scheuren zit en echt op is, heeft hij uit elkaar gehaald en gebruikt hij als patroon.

‘Maandag ben ik de hele dag met mijn broek bezig geweest maar het wordt niks. Ik moet eerst een knip- en naaicursus volgen. ‘k Wou wel dat je mijn maaksel kon zien, je zou je naar lachen.

Voor MG heb ik ook een broek korter gemaakt, dat is wel mooi geworden. Maar van het overschot een nieuwe maken, ho maar. Ik had mijn oude witte uit elkaar gehaald en daarnaar de nieuwe gesneden want een schaar hebben we niet. Ik moest er allemaal kleine stukjes bij prutsen en toen ik met naaien was begonnen rimpelde het zodat het lang niet uitkwam. Bovendien had ik veel kleurverschil. Toen ik aan de omslagen en knoopsgaten dacht ben ik er maar mee opgehouden. Het moet wel goed zijn anders loop ik voor schut. Lach je me uit schat? Dat klusje moest jij even voor me kunnen doen hè Nanneke?

De anderen hebben zich rot gelachen toen ik mijn broek paste, het was ook een vermakelijk gezicht.

Anders maakte ik nog een korte broek van een lange maar dat mag niet. Als we nog in slecht terrein komen hebben we ze nodig voor bescherming, eentje aan en eentje voor de was.’

 

De bamboemand in het theemeubel

Lezend in de loop van de maanden october ‘46 tot en met januari ’47, realiseer ik mij langzaam maar zeker dat de mand die mijn vader stuurt, met grote waarschijnlijkheid de bamboemand is, waarin al die lange kinderjaren de brieven, in het theemeubel, als groot taboe achter slot en grendel, opgeborgen zaten.

De mand die wij als gezin, met zonnebloemen lieten opmaken, voor de crematie van mijn oudste zus. Dan was heit, uit de geboortetijd van mijn zus, in de tijd dat mijn moeder en oudste broer samen waren, er toch een beetje bij. Dan waren zij er allemaal, vanuit die tijd, toch een beetje bij.

In Indië schrijft mijn vader dat hij zό hoopt dat het pakket op tijd is voor mijn zus haar geboorte. Dat het gebruiken van die mand zo toepasselijk zou zijn, wie had dat vooraf kunnen bedenken?

 

Fragmenten uit de brieven over de bamboemand, winkelen, pingelen en pakket

22 Dec ‘46, Spullen bij elkaar scharrelen

Stuur me een stukje stevig papier van de maat van je schoen, van neus tot hak. ‘k Wil nog een paar gewone schoenen en een paar huissandalen voor je kopen. Ook voor Pim stuur ik er met de tijd nog wel een paar. Schrijf me wat je nodig hebt, dan probeer ik het voor je te kopen.

Gistermiddag zijn MG en ik naar Batavia geweest en hebben wat inkopen gedaan. Voor onze lievelingen hebben we een grote zwarte haarkam gekocht en een natuurspons. Voor pake heb ik wat tabak gekocht. Eerdaags maak ik een pakje en stuur de spullen dan weg. De film die ik afgedraaid heb, laat ik hier ontwikkelen maar niet afdrukken. Ontwikkelen is niet zo duur, fl 1,50. Ik stuur ze per brief over en hoef dan geen fl 5,00 voor luchtpost ter betalen. Is dat goed schat? Met gewone schoenen wacht ik tot je de maat hebt opgestuurd.

Ik heb een nieuw fotolijstje gemaakt op een plankje. De foto’s met leukoplast erop geplakt maar ze trekken steeds los. Ik moet fotohoekjes te pakken zien te krijgen.

We hebben samen weer een nieuwe rol voor fl 5,00 gekocht. Je krijgt met de tijd een hele verzameling schat. Vandaag kreeg ik ook een foto van de cantine, jammer dat hij wat wazig is.

We hebben gezellig gewinkeld en gepingeld tot en met. We gingen de ene winkel uit en de andere weer in. Er waren prachtige spullen voor je bij zoals stoffen, maar dan moet ik eerst weer *** hebben.

Vandaag hield ik een wagen aan die 80 sarongs vervoerde, ‘t waren natuurlijk Chinezen. Ze mogen 20 meenemen maar er waren vier eigenaren, dus dat klopte, ze zijn link hoor. Ik vroeg naar de prijs. De spleetoog zei dat ze niet geschikt waren voor souvenir, het waren gewone grove. Ik heb hem zijn adres op laten schrijven en ga binnenkort eens kijken. Misschien kan ik hem wat afpingelen. We hebben nog een ijsje gegeten en zijn om 17.00 uur weer terug gegaan.

 

30 Dec ‘46, Zijn dit de manden?

Ik heb de tabak die ik voor vader gekocht heb in een blik gedaan en dicht gesoldeerd. We kregen koffie en thee uit de keuken, dat stuur ik jou maar of heb je het niet nodig? Vanmiddag het mandje even ingepakt om te zien hoeveel er in kan.

[Hier vroeg ik mij voor het eerst af of dit het mandje van bamboe is, waar Betsches zonnebloemen voor haar crematie in gemaakt zijn]

Ik heb ook toiletzeep van mijn rantsoen erbij gedaan, ik heb nog genoeg hoor. ik weet niet of jij het nu weer voldoende kunt krijgen.  Een blikje sardientjes en corned beef ging er ook nog in, plus je schoenen. Als ze maar niet te klein zijn. Wanneer stuur je me het strookje voor je schoenmaat, ik weet dat je maat 37 hebt, maar dat klopt hier geloof ik niet.

 

Jan ‘47, Gouden pen? 

Met LH naar B. Winkel in en winkel uit. Ik heb voor jou slofjes gekocht en voor mij een losse pen. De vorige was bijna afgesleten. Hij bevalt best, ik schrijf er nu mee. Het slijten komt doordat de punten niet verhard zijn. Op deze pen staat 14 kt golden pen, The Ideal maar je maakt mij niet wijs dat je voor fl 3,- een echt gouden pen koopt. Als hij maar goed schrijft kan het mij niet schelen of ik een gouden of een blikken pen heb. Schrijf jij nog steeds met dat oude ding van mij? Heb gister een bod gedaan op een vulpen voor jou. Ik wou er fl 30,- voor geven, hij was fl 45,- Ik kon hem krijgen voor f 38,-.

Het is wel aardig zo wat rond te neuzen. De mensen staan stomverbaasd als je ergens een prijs voor vraagt en dan zegt dat het veel te duur is en doorloopt. Ze zijn gewend dat je begint af te dingen tot en met. Voor MG bananen voor fl 2,50 gekocht en een ijsje voor fl 1,- gegeten, het was het goedkoopste. Het duurde te lang voordat de film in de bios begon, toen zijn we naar de Marine cantine gegaan waar we heerlijke spiegeleieren gegeten hebben. Per man maar even vier stuks en ieder drie glazen fosco. Ik voelde mijn maag weer hoor, het was duur maar overheerlijk en ik had de laatste tijd niks teveel gehad.

 

Fosco Recept

100 gram cacao; 300 gram suiker; 1 vanillestokje; 0,5 liter water

Bereidingswijze

Neem het liefst verpleegsterscacao. Een slecht merk levert een smaak van gemalen dakpannen. Roer de cacao met de suiker door elkaar. Voer eerst drup voor drup en later sneller koud water bij: in totaal een halve liter. Zet het cacaomengsel met de vanille op een klein vuur en breng de massa onder roeren aan de kook. Zet het vuur zeer laag en laat de fosco een kwartier trekken. Laat de fosco daarna koud worden en doe die over in een of enkele flessen. Verdun de fosco ongeveer zoals je limonadesiroop verdunt. Doe een deel fosco in een glas en doe daarbij drie of vier delen zeer koude melk of spuitwater. Fosco blijft een paar weken goed.
Bron: © Zeer oud recept

 

6 Jan, Postzegels voor TBC patiënten 

Allereerst weer een dikke tút schat. Ik ben pas terug uit B, ik heb weer inkopen gedaan. Ik wou je het eigenlijk niet vertellen, maar nu kan ik de pijpen niet in de zak houden, ik schrijf je nu met jouw nieuwe vulpen, die ik vanmorgen voor je gekocht heb. Nu mag je niet boos worden hoor. Als jij er een voor mij gekocht hebt, ben ik daar dolblij mee, want voor mezelf koop ik er toch geen, net zoals jij niet voor je zelf. Ik geloof wel dat het een goede pen is. ‘t Is een Engels merk, 14 karaats goud. Je moet hier zo uitkijken met die dingen. Ik heb de hele middag gezocht en wel 20 pennen bekeken. Er zit veel rommel tussen en als je niet uitkijkt, word je rommel aangesmeerd.

Wat heb jij altijd pech met je pen liefste, ik zal deze zo gauw mogelijk opsturen. Je zult er eerst wel even aan moeten wennen. Ik gebruik hem nu precies andersom, anders vloeit de inkt te snel, misschien door de warmte.

 

Nu zit een soldaat al jouw brieven na te kijken. Hij knipt de postzegels eraf, ze worden gebruikt om tbc patiënten een tijdlang Zwitserse verpleging te geven.

We kregen ons maandrantsoen en post. Bij de 300 Player sigaretten kregen we nog tien flesjes bier, een fles genever, drie stukken Palmolive zeep, die zijn natuurlijk voor poppi en nog wat huishoudzeep en wat doosjes lucifer. Wat voor mij het allerbelangrijkste is, zat er niet bij, een brief van mijn lieveling.

Het is nu weer etenstijd, tot straks Eet lekker memmi, voor twee hoor. Zo dat is weer binnen en het smaakte heeerlijk. Aardappelpuree met boontjes en vlees. Dikke rijst met suiker na en een banaan.

‘k Ben samen met een paar van onze jongens gezellig wezen winkelen, dat is hier vaak vermakelijk schat. Toen we met de wagen op weg waren naar B. begon het te regenen. Nadat we eerst half nat geregend waren, kropen we onder een zeil dat op de wagen lag. Maar toen we later weer te voorschijn kwamen, waren we ontoonbaar.

 

Het kleed was zo vuil, we zaten onder de modder. Zo heb ik in B. gelopen, afijn het is in Indië. Heb de jongens getrakteerd op een ijsje en muziek en toen we later onze spullen ingeslagen hadden, zijn we naar de Marine cantine gegaan en hebben spiegeleitjes genomen op kosten van wachtmeester Bruinsma. ‘t Zal voorlopig wel de laatste keer geweest zijn dat we in B. waren. Het heeft me een vermogen gekost maar we hebben een gezellige middag gehad en ik heb nog geld over ook.

 

Wanneer ik mijn pakje wegstuur weet ik nog niet. Ik zal en moet eerst nog wat kopen. Nog wat peper en nootmuskaat en dergelijke. Heb gevraagd naar glacé handschoenen maar die zijn hier niet. Natuurlijk koop ik schoentjes voor Pim. Ik heb grootste plannen hè schat, ik kan hier mijn geld toch niet kwijt, de limonade van de cantine lust ik niet. Wees niet bezorgd dat ik tekort kom hoor.

 

10 Jan, Pakket over en  overpakken

Er is vandaag van alles in de cantine te koop, de opper kwam het even vertellen. Ik heb vier blikjes tabak gekocht, waarvan ik er eentje voor Tj. bewaar, vier stukken toiletzeep voor poppi, vijf pakjes vloei en vijf pakjes kauwgum en een zakje zuurtjes. MG is naar B. en ik heb voor hem ook gekocht anders is alles op wanneer hij terug is. Hou jij van kauwgom schat?

Heerlijk dat je met een pakje voor mij bezig bent. Wat komt er allemaal in of mag ik dat niet weten? Jij weet het van mij wel hè, dat is mijn gewoonte niet maar deze keer kon ik het niet voor me houden.

Geen horloge kopen. Liever een fototoestel met een geel filter. Het mag niet te duur zijn.

Gister ben ik bezig geweest met jouw pakket inpakken. Ik had het solide gepakt maar toen ik het bij de koks woog was het vier pond te zwaar. Ik moet het nu weer in tweeën overpakken. Voor moeder heb ik nog niets Jank. Ik dacht dat je haar de kam kon geven of weet ze al dat jij die krijgt? Of anders de koffie en thee. Maar daar heeft ze ook niet veel aan. Toch weet je wel dat ik haar niet vergeet.

 

26 jan, Gestolen Niwin- pakketten

‘k Heb gisteren het pakket weer uitgepakt en er twee van gemaakt. Een gedeelte van mijn huishoudzeep van mijn laatste maandrantsoen heb ik er ook bij gedaan. Ik heb mijn toiletzeep, die wel goed is, maar niet zo geschikt voor onze kinderen, bijna allemaal geruild voor palmoliezeep. Je krijgt nu tien stukken plus nog een paar witte stukken die ook heel goed zijn. Voor jouw en moeder nog een stukje andere, donkere zeep. Het is verpakt in een klein kartonnetje.

Met de eerste gelegenheid stuur ik het weg en hoop dat ze nog voor ons popke komt, over zijn.

In plaats van het blikje tabak voor Tj. heb ik een blikje Engelse sigaretten erbij gedaan plus nog een pakje tabak, waar de vloei bij inzit. Voor vader nog twee pakjes kleine sigaartjes. Misschien vindt MG die vanmiddag naar B. is, nog een pijp.

 

Een fototoestel kopen wordt moeilijk. Voor fl 100,-  heb je nog niet veel. Als ze in Nederland ook zo duur zijn mag je er geen voor mij kopen hoor. Ik probeer het deze week weer opnieuw.

 

De gestolen Niwin- pakketten werden later op de passer verhandeld, ik heb nog precies dezelfde van Houten repen op de passer gekocht voor 60 ct per stuk. Het waren repen uit onze kerstpakketten. Ik begrijp niet dat daar niet beter op gelet wordt. Het is voor een deel ook onze schuld. Veel rantsoensigaretten worden op de passer verkocht door onze soldaten voor fl 6,- per blikje. Je kunt ze dan voor fl 7,- weer terug kopen.

Ik prop me nu zo vol pop dat ik een buikje krijg. Vandaag stampot aardappelen, peultjes en spek en vla met pruimen na. Nee schat, je hoeft straks voor mij geen rijsttafel te maken. ‘k Heb dan ook veel liever gebakken aardappeltjes met een stukje spek, mmm. ‘k Ben heus niet bang dat ik later bij mijn eigen zorgzame vrouw niet lekker kan eten.

 

27 Jan

Vanmorgen heb ik de pakketten klaar gemaakt. MG heeft nog een pijp voor Vader meegebracht. Het is niet veel bijzonders en in het begin ze stinken. ‘k Ben er de hele morgen mee bezig geweest. M’n geweerdoorlaadkoord heb ik uit elkaar gehaald en gebruikt voor paktouw, Kon nergens een stukje touw vinden. Ik moest acht formulieren invullen. Ze gaan woensdag weg. Het zal wel een paar maanden duren voor ze over zijn schat.

 

29 Jan

Vanmorgen zijn de pakjes meegegaan naar B. De pakjes hebben ze aangenomen, het was zeker in orde met het gewicht. Ben benieuwd hoelang het duurt voordat je ze hebt. Ik hoop nog voordat ons popje komt.’

 

Mijn oudste zus Betsches verjaardag, 3 april

Of zijn pakket op tijd was weet ik niet, ik ben pas bij februari ’47 met lezen. Mijn zus is 3 april ’47 geboren. Ik kan nu niet wachten tot ik daar ben aangekomen, dat duurt mij te lang.

Het is nu 3 april 2013 en het is nu, dat de associatie dat het precies die mand is die op tijd moet komen, zo mooi doorbreekt tot een zeker weten. Het kan niet anders dan waar zijn, het is die mand en daarom plaats ik vandaag precies dit verhaal.